هر ساختمان و خانه‌ای علاوه بر محیط داخلی، محیط خارجی نیز دارد؛ بنابراین در فرآیند طراحی باید به طراحی محوطه خارجی نیز توجه کرد. هر فضایی نه تنها به زیبایی داخلی، بلکه به زیبایی بیرونی هم احتیاج دارد.

با ترکیب عناصر موجود در محوطه خارجی ساختمان و اصول طراحی می‌توان زیباترین فضای ممکن را خلق کرد. برای محوطه‌سازی لازم است استانداردها و اصول مربوط به آن را با کمک متخصصی ماهر به کار بگیرید. در این مقاله به شما خواهیم گفت چه مواردی در محوطه‌سازی و طراحی محوطه اهمیت دارند.

 

طراحی محوطه به چه تخصص‌هایی نیاز دارد؟

یکی از شاخه‌های طراحی خارجی، طراحی محوطه به حساب می‌آید. برخلاف طراحی داخلی که توسط طراح و متخصصان دکوراسیون داخلی انجام می‌شود، در طراحی محوطه به گروه طراحی بزرگ‌تری نیاز است.

 

محوطه‌سازی در اصل تلفیقی از طراحی خارجی، معماری، عمران، طراحی فضای سبز و حتی رشته کشاورزی است. به‌دلیل این که ایجاد فضای سبز مهم‌ترین اصل در طراحی کردن محوطه است، باید هنگام برنامه‌ریزی برای محوطه‌سازی با متخصص مربوط به این حوزه مشورت کرد.

طراحی محوطه در چه فضاهایی کاربرد دارد؟

طراحی محوطه تقریباً در هر فضایی کاربرد دارد. محوطه‌سازی مختص به فضای خاص و مشخصی نیست. در واقع هر جایی که دارای فضای خارجی مناسب باشد و در مسیر رفت و آمد قرار بگیرد، برای انجام پروژه محوطه‌سازی به کار می‌آید. از حیاط خانه‌های کوچک گرفته تا ویلاهای بزرگ و شیک، همگی گزینه مناسبی برای محوطه سازی هستند.

طبیعتاً برای طراحی کردن محوطه، محدودیت‌هایی وجود دارد که کار محوطه‌سازی را در برخی فضاها سخت‌تر می‌کند. طراحی محوطه باید با در نظر گرفتن محدودیت‌های موجود و نوع کاربری فضا صورت بگیرد. در ادامه با انواع محوطه‌سازی آشنا می‌شوید.

 

محوطه‌سازی حیاط خانه کوچک

هر چه حیاط خانه کوچک‌تر باشد، دست طراح برای طراحی محوط بسته‌تر خواهد بود. با این حال در حیاط‌های کوچک نیز می‌توان طرح‌های بسیاری را اجرا کرد.

در طراحی حیاط خانه حتماً از گل و گیاهانی باید استفاده کرد که جای کمی می‌گیرند. در صورتی که حیاط شما درخت ندارد، امکان استفاده از درخچه‌های گلدانی نیز وجود دارد. همچنین گلدان‌های طبقاتی بهترین انتخاب برای فضاهای کوچک هستند.

برای اوقات استراحت و رهایی از فشار زندگی روزمره گوشه‌ای دنج از حیاط را انتخاب کنید و یک دست مبلمان جمع و جور مخصوص فضای باز در آن‌جا قرار دهید. استفاده از صندلی هم مانعی ندارد.

برای پوشش کف حیاط، از متریال‌های متنوعی مانند سنگ و موزاییک می‌توان استفاده کرد. برای زیبایی بیشتر پیشنهاد می‌شود ترکیب موزاییک واش بتن و چمن را به کار ببرید، اما اگر به دنبال گزینه به‌صرفه‌تری هستید، سنگ‌های رودخانه‌ای نیز جلوه زیبایی به حیاط هدیه می‌دهند.

 

 

محوطه‌سازی در ویلا

طراحی محوطه جزء جدایی ناپذیر ویلاها است. همان اندازه که طراحی داخلی ویلا اهمیت دارد، طراحی محوطه خارجی و باغ یا باغچه آن نیز مهم است.

مهم‌ترین نکته‌ای که درباره طراحی کردن محوطه ویلا وجود دارد این است که طراحی فضای خارجی باید متناسب با سبک معماری و طراحی ویلا باشد. عدم وجود انسجام بین سبک طراحی ویلا و محوطه، جذابیت بصری ویلا را از بین می‌برد.

دو رکن مهم در محوطه‌سازی ویلا، انتخاب متریال درست و استفاده به‌جا و به ‌اندازه از فضای سبز است. در طراحی حیاط ویلا باید به مرزبندی فضاهای مختلف، ایجاد مسیرهای عبور و مرور، فضای نشستن و تفریح نیز توجه کرد. بسته به اینکه حیاط ویلا در پشت، جلو یا اطراف ویلا قرار دارد، طراحی فضای محوطه آن نیز تغییر می‌کند.

 

طراحی محوطه ساختمان‌های اداری و تجاری

در طراحی فضای خارجی مجتمع‌های تجاری و اداری، زیبایی نسبت به کاربرد اولویت دارد. در چنین فضاهایی محوطه تا حدی جنبه تبلیغاتی نیز دارد، بنابراین طراحی آن باید به‌گونه‌ای باشد که از فاصله‌های دور نیز نظر بیننده را به خود جلب کند.

 

 

جنبه کاربردی محوطه‌های ساختمان‌های تجاری، بیشتر محدود به ایجاد مسیر رفت و آمد می‌شود. گل و گیاهان نیز جذابیت بصری محوطه‌های اداری یا تجاری را افزایش می‌دهند، اما ترجیحاً باید آن‌ها طوری کاشت که امکان چیده شدن آنها به حداقل برسد. بهترین پوشش‌های گیاهی برای مجتمع‌های اداری عبارتند از دیوارهای سبز، باکس‌های گل و درخچه‌های تزئینی.

 

محوطه‌سازی در باغ

فرآیند ایجاد محوطه برای باغ شامل دو اصل مهم می‌شود. برای طراحی محوطه باغ باید به کاربری و شرایط اقلیمی آن منطقه توجه کرد.

باغ‌ها کاربری‌های متفاوتی دارند و به‌طور کلی می‌توان آن‌ها را به دو نوع باغ میوه و باغ معمولی تقسیم کرد. گذشته از این در مناطق جغرافیایی مختلف با آب و هوای گوناگون، درختان و گیاهان متفاوتی رشد خواهند کرد، بنابراین هنگام انتخاب بذر و نهال برای باغ باید این نکته را در نظر داشت.

 

طراحی روف گاردن

به فضاهای سبز روی پشت‌بام، روف گاردن یا بام سبز می‌گویند. روف گاردن‌ها برای استفاده حداکثری از فضا گزینه بسیار مناسبی هستند. ساختمان‌هایی که حیاط ندارند یا حیاطشان قابلیت محوطه‌سازی ندارد، روف گاردن جایگزین زیبایی برای به وجود آوردن فضای سبز است.

بسته به کاربری ساختمان، در روف گاردن عناصر مختلفی را می‌توان جای داد. برای مثال در روف گاردن ساختمان‌های مسکونی، وجود گیاهان، آلاچیق، باربیکیو، آبنما، استخر و مواردی از این قبیل معمولاً به چشم می‌خورند.

هنگام انتخاب گل و گیاه برای روف گاردن باید توجه داشت که هر گیاهی مناسب فضای پشت‌بام نیست؛ در نتیجه بهتر است تا حد ممکن از گیاهان کم آب، بی‌آب و مقاوم نسبت به شرایط آب و هوایی سخت استفاده کرد.

 

طراحی محوطه چه اصولی دارد؟

درست مانند شاخه‌های دیگر طراحی، طراحی محوطه نیز دارای اصول و استانداردهای خاصی است. اگر هنگام طراحی به این اصول توجه کنید، قطعاً بهترین نتیجه را می‌گیرید. در ادامه مقاله تمامی اصول کلیدی قبل از شروع فرآیند طراحی محوطه‌ها را همراه ما یاد خواهید گرفت.

 

 

توجه به کاربری محوطه

محوطه‌ها نیز مانند ساختمان‌ها دارای کاربری‌های متفاوتی هستند. معمولاً کاربری هر محوطه با توجه به کاربری ساختمان آن مشخص می‌شود. توجه به این نکته باعث می‌شود محوطه متناسب‌تری را به وجود بیاورید.

برای مثال، امکان ندارد برای محوطه خانه‌های کوچک از همان طرحی استفاده کرد که در محوطه‌سازی ویلاهای بزرگ به کار می‌رود؛ به دلیل اینکه کاربری این ۲ فضا متفاوت است و از بسیاری جنبه‌های دیگر نیز با هم تفاوت دارند. در نتیجه اول از همه کاربری فضا تعین می‌کند طراحی محوطه چگونه باید باشد.

 

ابعاد و اندازه محوطه

یکی دیگر از اصول مهم در طراحی محوطه‌ها، ابعاد و اندازه آن است. همان‌طور که قبلاً گفتیم در فضاهای کوچک، فرآیند طراحی با محدودیت‌هایی روبه‌رو می‌شود، اما به‌ دلیل وجود گزینه‌های متنوع برای جایگزین کردن، مشکلی در روند طراحی به وجود نمی‌آید.

در محوطه‌های متراژ بالا عناصر بیشتری را می‌توان جای داد. به‌عبارت دیگر، محدودیتی در ایجاد سبک‌های طراحی وجود ندارد. برای مثال می‌توان پوشش گیاهی بیشتری را به کار برد، از وسایل کاربردی یا تزئینی بیشتری استفاده کرد و مسیرهای رفت و آمد را بزرگ‌تر در نظر گرفت. در حالی که در محوطه‌های کوچک چنین قابلیت‌هایی وجود ندارد.

 

طراحی نقشه و پلان از محوطه

داشتن نقشه و پلان قبل از شروع فرآیند طراحی، مخصوصاً در زمین‌های بزرگ، الزامی است. پلان و برنامه‌ریزی به افراد متخصص کمک می‌کند مرحله به مرحله پیش بروند و بدانند در هر مرحله باید چه کارهایی انجام دهند.

معمولاً نقشه‌ها توسط مهندسان عمران و نقشه‌کش تهیه می‌شود. در طول فرآیند نقشه‌برداری اطلاعات و جزئیات بسیاری درباره آن منطقه مشخص می‌شود. برای مثال، وضعیت خاکبرداری و خاکریزی برای محوطه‌سازی تعیین معین خواهد شد. نقشه‌برداری با استفاده از دستگاه‌ها و ابزارآلات تخصصی صورت می‌گیرد و کار طراحان را تا حد زیادی ساده‌تر می‌کند.

 

 

نمونه برداشتن از خاک محوطه

یکی از کارهای لازم قبل از شروع محوطه‌سازی، نمونه‌برداری از خاک محوطه است. به دو دلیل باید از خاک نمونه گرفت. این دو دلیل عبارتند از ساختمان‌سازی اصولی و اجرای بهینه فضای سبز. اگر خاک محوطه بی‌کیفیت و نامرغوب باشد، پروژه ساختمان‌سازی با مشکل روبه‌رو می‌شود، زیرا اولین چیزی که برای پی‌ریزی ساختمان‌ها اهمیت دارد نوع خاک منطقه است.

همان‌طور که اشاره کردیم، نوع خاک در اجرای فضای سبز نیز تاثیرگذار است. خاک انواع متنوعی دارد و هر گیاهی در انواع خاصی از خاک بهتر رشد می‌کند. گاهی پیش می‌آید که برخی از گیاهان به خاک‌های آهکی یا شور حساسیت نشان می‌دهند. علاوه بر این عواملی مانند PH خاک نیز در رشد گیاه نیز موثر است.

ممکن است مهندسان فضای سبز با نگاه کردن یا لمس کردن خاک، نوع آن را متوجه شوند، اما بهتر است برای بررسی‌های بیشتر و تعیین اسیدی یا بازی بودن، خاک آزمایش شود.

 

توجه به شرایط آب و هوایی

از آن‌جا که طراحی فضای سبز یکی از اصلی‌ترین اصول طراحی محوطه است، حتماً باید به شرایط آب و هوایی محوطه نیز توجه شود. هر گیاهی در نوع خاصی از آب و هوا می‌تواند به حیات خود ادامه دهد. برای اینکه پوشش گیاهی محوطه آسیب نبیند و با گذشت زمان درست به زیبایی روزهای اول خود باشد، حتماً آنها را متناسب با آب و هوای منطقه انتخاب کنید.

انواع شرایط آب و هوایی برای کاشت درخت و گیاهان عبارتند از آب و هوای سرد، خشک، معتدل، مرطوب و گرم. مثلاً اگر محوطه مورد نظر در منطقه‌ای خشک واقع شده است، باید گیاهانی را انتخاب کنید که کم آب یا بی آب هستند و نسبت به گرمای شدید مقاومت بالایی دارند.

 

رعایت انسجام در طراحی

انسجام و وحدت در طراحی محوطه اهمیت زیادی دارد. محیطی که از لحاظ بصری پیوستگی نداشته باشد و عناصر مختلف آن با یکدیگر هماهنگ نباشند، جلوه زیبایی ندارد و به دل بیننده نمی‌نشیند.

همه اجزای محوطه باید در تناسب با یکدیگر قرار بگیرند. تناسب را می‌توان با استفاده از ترکیب‌رنگی مناسب، استفاده از وسایل یک‌دست و پیروی از یک سبک طراحی خاص به وجود آورد.

 

ایجاد تعادل و نقطه کانونی در محوطه‌

معمولاً برای اینکه محوطه خسته‌کننده به نظر نرسد، از عنصری شاخص به‌عنوان نقطه کانونی استفاده می‌کنند. نقطه کانونی محوطه باید در نگاه اول به چشم بیاید و از نظر بافت، رنگ، اندازه، شکل و غیره از بقیه محیط متمایز باشد. به وجود آوردن نقطه کانونی باعث ایجاد تنوع و تاکید در محوطه می‌شود.

 

علاوه بر نقطه کانونی، اصل تعادل نیز باید در محوطه‌سازی حفظ شود. تعادل تا حد زیادی مربوط به قرینه بودن یا نبودن عناصر محیط است. مغز ناخودآگاه محیط اطراف خود را وزن و تجزیه و تحلیل می‌کند.

اگر برای مثال در گوشه سمت راست ورودی محوطه مجسمه سنگی وجود دارد ولی در گوشه سمت چپ آن چنین مجسمه‌ای وجود ندارد، تعادل محیط به هم می‌ریزد و این مسئله برای ما خوشایند نیست.

 

به وجود آوردن ریتم

آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید چرا با وجود اینکه گیاهان رشد طبیعی خود را طی می‌کنند، باز هم در محوطه‌ها نظم خاصی وجود دارد؟ نظمی که در طراحی موحطه‌ها مشاهده می‌کنید، به‌دلیل وجود ریتم است. ریتم باعث می‌شود طراحی جلوه چشمگیرتری پیدا کند، پس از آن باید به‌طور هوشمندانه‌ای استفاده کرد.

 

ساده‌ترین کار برای ایجاد ریتم استفاده از درختانی با ابعاد خاص در یک ردیف است. برای مثال در قسمتی از محوطه که برای کاشت درخت در نظر گرفته شده سه عدد درختچه کوتاه بکارید و بعد از آن‌ها یک درخت بلندتر قرار دهید و به همین ترتیب پیش بروید که ریتم ایجاد شود.

 

حفظ اصل سادگی

در طراحی محوطه باید از شلوغی و آشفتگی پرهیز کرد. شلوغ شدن فضا باعث می‌شود هیچ کدام از عناصر آن‌طور که باید به چشم نیایند و زیبایی آن‌ها زیر سوال می‌رود.

متخصصان طراحی با تاکید بر اصل سادگی، با استفاده از حداقل اجزا، بهترین و زیباترین مفاهیم را به وجود می‌آورند. این کار علاوه بر مهارت‌های فنی احتیاج به درک زیبایی‌شناختی نیز دارد.

 

عناصر کاربردی در طراحی محوطه

هر فضایی نیاز به وسایل خاصی دارد که ویژگی‌های منحصربه‌فرد آن فضا را به نمایش بگذارد. محوطه‌ها نیز دارای وسایل و عناصر مشخصی هستند که آن‌ها را نسبت به بقیه فضاها متمایز می‌کند. در اصل تمام اصولی که در بالا گفتیم به کمک عناصر و وسایلی که در ادامه معرفی می‌کنیم قابل اجرا هستند.

 

فضای نشستن، مبلمان و صندلی

فراموش نکنید هر محوطه‌ای، صرف‌نظر از کاربری آن، نیاز به محلی برای نشستن دارد. انتخاب نوع وسایل نشستن بستگی به مسائل بسیاری دارد، از جمله ابعاد محوطه، تعداد افراد، شرایط آب و هوایی منطقه، قابلیت جابه‌جایی و غیره.

 

 

معمولاً در محوطه ویلاها و خانه‌ها از مبل یا صندلی‌های مناسب برای فضای باز برای نشستن استفاده می‌کنند، ولی در محوطه مراکز تجاری یا اداری بیشتر نیمکت یا سکو کاربرد دارد.

جنس مبل، صندلی یا نیمکت به عواملی مثل رطوبت و آفتاب بستگی دارد. به‌طور کلی مبلمانی که در محوطه‌ها استفاده می‌شود از جنس پلاستیک، آلومینیوم، چوب، استیل و غیره هستند. اگر قرار است مبلمان در معرض باران و آفتاب قرار بگیرد باید از وسایل مقاوم استفاده کرد که برای مثال صندلی های پلاستیکی مناسب چنین فضاهایی هستند.

 

آتشدان و شومینه‌های مخصوص فضای باز

برای به وجود آوردن گرما و صمیمیت در فضای محوطه راهکارهای زیادی وجود دارد. یکی از این راهکارها، استفاده از آتشدان و شومینه است. آتش علاوه بر گرمایی که به افراد هدیه می‌دهد، جوی پرانرژی نیز به وجود می‌آورد.

آتشدان‌های امروزی دارای طراحی‌های مدرن و جذابی هستند که علاوه بر کاربردی بودن، جذابیت ظاهری نیز دارند و از آن‌ها می‌توان به‌عنوان عنصری زیبا در طراحی محوطه یاد کرد.

 

استفاده از آلاچیق و سایبان در محوطه

اگر می‌خواهید هم‌زمان که از چشم‌انداز محیط طبیعی بیرون لذت می‌برید، از آفتاب و باران نیز در امان بمانید، توصیه می‌شود از آلاچیق یا سایه‌بان استفاده کنید. انواع سایه‌بان، آلاچیق و پرگولا در روزهای آفتابی و بارانی به کمک شما خواهند آمد. بدون وجود این وسایل داشتن محیطی حفاظت شده و دنج امکان‌پذیر نیست.

سایه‌بان و آلاچیق علاوه بر حفاظت از شما در برابر شرایط آب و هوایی نامساعد، از مبلمانتان نیز محافظت می‌کند. آلاچیق و سایه‌بان بیشتر در محوطه‌های شخصی کاربرد دارد، در عوض در محوطه‌های تجاری بیشتر از پرگولا استفاده می‌شود.

 

نورپردازی و وسایل روشنایی

روزها نور طبیعی خورشید محوطه را روشن می‌کند، اما برای اینکه شب‌ها نیز بتوان از فضای محوطه استفاده کرد، باید با استفاده از وسایل روشنایی مناسب نور محیط را تامین کنید.

در موحطه‌سازی باید از چراغ‌هایی استفاده کرد که برای محیط بیرون مناسب باشند

وسایل بسیاری برای نورپردازی محیط بیرون وجود دارد، از جمله چراغ‌های ایستاده با ارتفاع‌های متنوع، چراغ‌های دیواری، هالوژن‌های سقفی و غیره. بهتر است منابع روشنایی را در مسیرهای رفت و آمد، روی دیوارها، در محل نشستن، داخل استخر یا بالای آن قرار دهید.

 

سنگفرش متناسب با محیط خارجی ساختمان

یکی از عناصری که به جذابیت محوطه کمک می‌کند، سنگفرش است. سنگفرش‌ها را معمولاً در مسیرهای عبور و مرور یا پارکینگ استفاده می‌کنند که رفت و آمد راحت‌تر شود. انواع مختلفی از سنگفرش در ابعاد، طرح و رنگ‌های مختلفی وجود دارد که هر یک برای سبک خاصی از طراحی مناسب هستند. استفاده از ترکیب سنگ و گیاه یکی از به‌روزترین روش‌های طراحی محوطه است.

 

آبنما در محوطه

یکی از عناصری که می‌تواند به‌عنوان نقطه کانونی محوطه به کار برود، آبنما است. شنیدن صدای ملایم آب آرامش‌بخش است، بنابراین آبنما نقش مهمی در محوطه ساختمان‌ها دارد. امروزه آبنماها را در ابعاد، شکل، جنس و رنگ‌های مختلفی می‌سازند. همچنین آن‌ها در دو نوع پیش‌ساخته و ساخت در محل، موجود هستند. مسئله مهم در انتخاب آبنما، داشتن فضای کافی برای قرار دادن آن در محوطه است.

 

کلام آخر

طراحی محوطه در هر فضایی که چشم‌انداز طبیعی دارد به کار می‌آید. در واقع طراحی مناسب برای فضای بیرونی ساختمان‌ها باعث می‌شود معماری ساختمان نیز جلوه بیشتری پیدا کند. محوطه باید طوری طراحی شود که علاوه بر کاربردی بودن زیبا هم باشد. با ترکیب اصول و عناصر نام‌برده در این مقاله می‌توان بهترین طراحی را برای هر محوطه‌ای با هر ابعادی انجام داد.