طراحی مدرسه بیشتر از آنچه که شما فکر کنید، می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. مدرسه نه تنها مکانی برای آموزش هست، بلکه باید به عنوان فضایی برای تشویق الهام و کنجکاوی نیز عمل کند. همچنین مدرسه‌ها به عنوان خانه دوم باید در نظر گرفته شوند، چراکه یک دانش‌آموزان نصف ساعات روزانه خود را در آن‌جا می‌گذراند. بنابراین علاوه‌بر مباحث آموزشی، مسائل روانشناختی هم هنگام طراحی باید رعایت شوند.
در ادامه همراه استودیو طراحی معماری ۴ باشید تا تمام نکاتی که باید قبل از طراحی و حین طراحی در نظر بگیرید، به همراه ضوابط طراحی مدرسه را بیاموزید.
نکات طراحی مدرسه
چه نکاتی را باید برای طراحی مدرسه در نظر بگیریم؟
دانش‌آموزان امروزی باید از طریق روش‌های تعاملی‌تر آموزش ببینند و مجموعه مهارت‌های مختلفی را فرا بگیرند تا آن‌ها را برای شغل‌هایی که موجود است یا حتی شغل‌هایی که هنوز به‌وجود نیامده‌اند، آماده کند. برای رسیدن به این هدف مدارس باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که اساتید، کارکنان و دانش‌آموزان، ابزارها و محیط‌های عملیاتی برای کمک به نسل‌های آینده را به بهترین شکل ممکن در اختیار داشته باشند. بنابراین طراحی مدرسه باید حول چهار رکن اصلی زیر انجام گیرد:
سازگاری
مدارس جدید باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که آن‌ها را قادر سازد تا به سرعت با الزامات جدید و تغییرات سازگار شوند. کلاس‌های درس باید پلان‌های باز و بزرگی را داشته باشند تا به مدیران و دبیران اجازه دهد، محیط‌های آموزشی متنوعی را برای سطوح مختلف پایه فراهم کنند. همچنین امروزه به دلیل شیوع بیماری کرونا باید الزامات بهداشتی بیش از پیش در نظر گرفته شود. در نتیجه فاصله‌گذاری‌های اجتماعی حتماً باید رعایت شوند.
مکانی که مدرسه‌ای در آن ساخته میشود نیز بسیار هائز اهمیت است. بسیاری از مدارس در مناطقی که توسعه شهری در آن‌ها بسیار کم است، طراحی می‌شوند، در نتیجه به عنوان لنگر برای سایر ساختمان‌های دیگر عمل می‌کنند. بنابراین حتماً این موارد در هنگام طراحی باید در نظر گرفته شود و طراحی مدرسه به گونه‌ای انجام گیرد که امکان تطبیق با جامعه‌ای که در حال توسعه و پیشرفت است را داشته باشد.
به عنوان مثال فقدان مکان‌هایی مانند سوپرمارکت‌ها ممکن است مدرسه را در ابتدا مجبور به اختصاص فضای زیادی به این‌کار کند، اما یک مدرسه با دسترس قرار گرفتن این امکانات به مرور زمان باید توانایی تغییر کاربری همچین فضاهایی را به فضاهایی با عملکرد مفیدتر داشته باشد.
خلاقیت
یک مدرسه جدید نه‌تنها باید فضاهای آموزشی الهام‌بخشی را شامل شود، بلکه باید به شیو‌ه‌ای خلاقانه و نوآورانه طراحی شود. بر اساس مطالعات محیطهایی مانند مدرسه به دانش‌آموزان اجازه می‌دهد تا با حمایت مربیان خود برای کسب مهارت‌های انسان‌محور مانند همکاری، همدلی، آگاهی اجتماعی و.. تلاش کنند.
یکی از کلیدهای اصلی طراحی خلاقانه مدرسه همکاری نزدیک مدرسه با مدیران، اساتید، دانش‌آموزان و والدین برای ایجاد چشم‌اندازی وسیع در جهت ساخت مدرسه‌ای جدید و به‌روز است. استفاده از رویکردهای قدیمی که مدارس را یک‌شکل و طبق یک‌سری استانداردهای خاصی می‌ساختند، هرگز در جوامع امروزی منجر به یک نتیجه خلاقانه برای دانش‌آموزان نمی‌شود. بنابراین برای رسیدن به این امر تنها همکاری نزدیک همه ذینفعان داخلی و خارجی در طول فرآیند طراحی نیاز است.
به همین منظور فضاهای آموزشی خلاقانه که فناوری‌های جدید را شامل می‌شوند، باید به عنوان عناصر اصلی در طراحی قرار بگیرند. موضوعاتی مانند علم، فناوری، مهندسی و ریاضیات سال‌های زیادی است که تمرکز اصلی مدارس را برای برنامه‌های آموزشی در اختیار داشته‌اند. اما امروزه گرایش‌هایی نیز برای افزودن هنرها به این موارد دیده میشود. در واقع همکاری بین هنر و علم سازوکار جدیدی برای تعیین برنامه‌های آموزشی می‌طلبد. علاوه‌بر این در دنیای دیجیتالی امروزی کتاب‌خانه‌های سنتی با مراکز رسانه‌ای جایگزین می‌شوند تا یک محیط یادگیری همه‌جانبه را فراهم کنند.
پایداری
پایداری جزء لاینفک موفقیت در طراحی مدرسه است. طراحی مدرسه‌های جدید باید روی بهره‌وری انرژی، استاده از مواد پایدار، کیفیت هوای داخل ساختمان، سلامت و رفاه ساکنان تمرکز کنند.
یک طراح باید از نور روز و طبیعی برای بهبود در کاهش مصرف انرژی‌ها استفاده کند. همچنین عناصر به‌روز نیز باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که با برنامه‌های درسی به راحتی ادغام شوند. به عنوان مثال نصب پنل‌های خورشیدی روی پشت‌بام که علاوه‌بر استفاده از انرژی‌های خورشیدی، خود دانش‌آموزان نیز برای یادگیری و کسب اطلاعات بیشتر در مورد تولید برق خورشیدی می‌توانند از آن‌ها استفاده کنند.
طراحی یک گلخانه در قسمتی از فضای مدرسه به دانش‌آموزان امکان یادگیری در مورد تغییرات آب‌و‌هوا، گرمایش جهانی، کاشت و تولید مواد غذایی را فراهم می‌کند.
استفاده از عناصر پایدار در مدرسه
یکی از مهم‌ترین عوامل برای داشتن مدرسه‌ای پایدار در نظر گرفتن مکانی مناسب برای جمع‌آوری و بازیافت مواد قابل بازیافت است. همچنین نیازهای خنک‌کننده هزینه‌های عملیاتی قابل توجهی را برای اپراتورهای مدارس به‌وجود می‌آورد. بنابراین تأمین این نیازها، تجهیزات بسیار کارآمد با هزینه‌های نگهداری بالا را می‌طلبد، اما در مدارس به‌روز باید این تجهیزات سنتی با تجهیزاتی که هزینه‌های نگهداری پایین یا مصرف انرژی‌های پایینی را دارند، جایگزین شوند.
ایمنی
ایمنی از اصلی‌ترین مواردی هست که در طراحی مدرسه باید در نظر گرفته شود. متأسفانه این یک واقعیت است که جامعه امروزی کاملاً بی امن شده، بنابراین محافظت از دانش‌آموزان در برابر خطرات احتمالی ضروری است. برای این‌کار ورودی‌ها، خروجی‌ها و پنجره‌ها باید به کمک سیستم‌های امنیتی ایمن شوند تا از ورود هر فرد غریبه‌ای به مدرسه و کلاس‌ها جلوگیری شود.
همچنین ایمنی مدرسه شامل حوادث و آسیب‌های احتمالی هم میشود ، بنابراین برای جلوگیری و مدیریت در زمان واقعه باید تمهیدات زیر را در نظر بگیرید:
- استفاده از مصالح با دوام و غیرسمی
- برای یک مدرسه کوچک حداقل دو راه فرار با دسترسی آسان نیاز است.
- تعبیه خروجی‌های اضطراری در زمان آتش‌سوزی که دانش‌آموزان و کادر مدرسه را به مکانی امن هدایت کند و در عین حال عاری از هر‌گونه دود و گازهای سمی باشد، بسیار هائز اهمیت است.
- هر ۲۲ متر یک کپسول اتفای حریق باید در نظر گرفته میشود.
آیا رنگ در طراحی مدرسه مهم است؟
رنگ‌ها بخشی از از زندگی و تجربیات ما هستند. آن‌ها بر احساسات ما تأثیر می‌گذارند و ناخودآگاه ما را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
یکی از مطالعه‌های علمی که انجام شده است نشان می‌دهد، رنگ‌ها بر رفتار، نگرش، دامنه توجه و یادگیری دانش‌آموزان و همچنین بر مفهوم زمان تأثیر گذارند. بر اساس این مطالعات رنگ کلاس درس می‌تواند میزان یادگیری مطالب را در دانش‌آموزان کاهش یا افزایش دهد.
مشاهده شده که رنگ‌های مدرسه‌ای که با دقت انتخاب شده‌اند می‌توانند تأثیرات مثبتی ایجاد کنند و همچنین غیبت را کاهش می‌دهند. مطالعات نشان می‌دهد که رنگ‌های سرد بر فشار خون تأثیر می‌گذارند، درنتیجه باعث افزایش تمرکز دانش‌آموزان می‌شوند.
نقش رنگ‌ها در طراحی مدرسه
هنگامی که رنگ توسط چشم به مغز منتقل میشود، مغز هورمونی را ترشح می‌کند که بر احساسات، سطح انرژی و وضوح ذهنی دانش‌آموزان تأثیر می‌گذارد، در نتیجه می‌توان از رنگ‌های سرد برای رسیدن به آرامش و از رنگ‌های گرم برای افزایش فعالیت‌ها استفاده کرد.
تحقیقات نشان می‌دهد که دانش‌آموزان فعال رنگ‌های سرد را ترجیح می‌دهند، درحالی‌که دانش‌آموزان آرام در حضور رنگ‌های گرم احساس راحتی بیشتری می‌کنند. البته استفاده بیش از حد از رنگ‌های محرک در فضاهای آموزشی توصیه نمی‌شود.
نقش رنگ‌ها در طراحی مدرسه
رنگ‌ها نقشی اساسی را در طراحی مدارس ایفا می‌کنند که عبارت‌اند از:
- بهبود حافظه
- جلب توجه دانش‌آموزان
- کمک به دانش‌آموزان با توانایی‌های خاص
- ایجاد محیطی پویا و مثبت
- کاهش استرس و خستگی
- بازدهی را افزایش و همراه با پیشرفت تحصیلی برای دانش‌آموزان است.
از چه رنگ‌هایی در طراحی مدرسه استفاده میشود؟
بسته به نوع مقطعی که طراحی می‌کنید می‌توانید از رنگ‌های زیر استفاده کنید.
رنگ آبی: آرامش‌بخش، حس دعوت‌کنندگی، افزایش کارایی و اعتماد
رنگ قهوه‌ای: اعتماد، کاهش خستگی و امنیت
رنگ سبز: کاهش استرس، آرامش‌بخش و افزایش حافظه
رنگ نارنجی: تحریک احساسات، خلاقیت و هیجان
رنگ قرمز: جلب توجه، افزایش اشتها و ایجاد خلاقیت
رنگ زرد: افزایش هیجان، خلاقیت و اعتماد به نفس
رنگ صورتی: ایجاد محبت و آرامش فیزیکی
رنگ بنفش: افزایش مهارت، کیفیت و آگاهی
رنگ سفید: وضوح، پاکی، خلوص و سادگی
رنگ مشکی: امنیت، ایمنی و کارایی
روان‌شناسی رنگ‌ها برای طراحی مدرسه
عواملی که باید در طراحی کلاس‌های درس در نظر بگیرید
مهم‌ترین قسمت طراحی مدرسه کلاس‌های درس هستند. دانش‌آموزان در کلاس درس باید احساس کنند که می‌توانند تغییری در جهان ایجاد کنند و برای ساختن نوآوری‌های جدید، اعتمادبه‌نفس و تجربه بدست بیاورند. از آن‌جایی‌که بیشتر ساعات دانش‌آموزان در مدرسه در کلاس درس سپری میشود، نحوه طراحی کلاس‌های درس بسیار اهمیت دارد. از عواملی که باید در طراحی کلاس در نظر داشته باشید:
هدف
سعی کنید جواب سؤال‌های هدف از این فضا چیست؟ نیازهای دانش‌آموزان چیست؟ یا فضاها برای چه کاربری‌هایی طراحی می‌شوند؟ را برای خود به‌طور واضح مشخص کنید. یکی از بهترین راه‌ها برگشت به دوران کودکی زمان خودتان است. سعی کنید بیاد بیاورید که در کلاس درس چه احساسی داشتید؟ علاقه‌مند به درک چه نوع احساسی بودید؟ یا چطور درس را بهتر یاد می‌گرفتید؟
امروزه مشارکت دادن دانش‌آموزان در طراحی کلاس درس نه‌تنها به دبیران کمک می‌کند تا عادات یادگیری دانش‌آموزان خود را درک کنند، بلکه این فرصت را برای دانش‌آموزان هم فراهم می‌کند تا روشی که با آن بهتر یاد می‌گیرند را بیان کنند.
دانش‌آموزان
یکی از بهترین راه‌ها برای طراحی کلاس کارآمد نظرسنجی از خود دانش‌آموزان است. از دانش‌آموزان کمک بگیرید و به آن‌ها اجازه دهید، نظرات و بازخوردهای خود را در مورد این‌که چگونه بهتر مطالب را یاد می‌گیرند یا در چه محیطهایی بیشتر احساس راحتی می‌کنند را برای شما بازگو کنند.
اجازه دادن به دانش‌آموزان برای به اشتراک گذاشتن چنین مسائلی نشان می‌دهد که شما به عنوان یک طراح تا چه اندازه به آن‌ها اهمیت و آن‌ها را محور طراحی خود قرار می‌دهید.
Less is more
طراحی کلاس درس باید به گونه‌ای استراتژیک باشد تا امکان حرکت و همکاری بین دانش‌آموزان و دبیران را فراهم کند. در حین طراحی در نظر داشته باشید که هر فضایی برای چه کاری مورد استفاده قرار می‌گیرد و چگونه با نیازهای دانش‌آموزان مطابقت می‌کند.
یکی دیگر از جنبه‌هایی که یابد در طراحی کلاس درس به آن توجه کنید، استفاده از رنگ‌ها برای دیوارها است. البته دیوارها باید به دور از هر گونه تزئینات یا شلوغی‌های اضافی باشند، چرا که فراوانی دکوراسیون‌ها و رنگ در کلاس حواس دانش‌آموزان را پرت می‌کند.
انعطاف‌پذیری
یکی از دلایلی که باعث میشود، دانش‌آموزان مطالب را بهتر فرا بگیرند، یادگیری با انجام است. به‌این صورت کلاس‌های درس از میزهای سنتی تک‌ردیفی به فضاهایی با میزهای بزرگ تغییر پیدا می‌کند که به چندین دانش‌آموز اجازه همکاری دهد.
طراحی میز و صندلی‌هایی که خود مجهز به تخته هستند، روشی سرگرم‌کننده و خلاق برای دانش‌آموزان در مقطع ابتدایی محسوب میشود. همچنین مبلمانی که قابلیت تنظیم ارتفاع را دارند، می‌توانند به هر دانش‌آموزی با هر قدی کمک کنند تا در نشستن و ایستادن احساس راحتی کند.
مبلمان سازگار
هنگام طراحی مدرسه از مبلمانی استفاده کنید که در کلاس به دبیران امکان تحرک بیشتری را می‌دهند، چرا که این‌کار باعث میشود آن‌ها به راحتی ببینند که دانش‌آموزان چگونه درس را یاد می‌گیرند، خلاقیت به خرج می‌دهند یا آیا با یکدیگر همکاری می‌کنند؟ به‌طورکلی نحوه عملکرد یک کلاس درس باید با نحوه استفاده دانش‌اموزان از فضای خلاقانه خود، چه به تنهایی، چه در گروه مطابقت داشته باشد.
انعطاف‌پذیری در چینش مبلمان در مدرسه
از آن‌جایی‌که دبیران باید مدل‌های مختلفی از روش‌های آموزش را به کار بگیرند، مبلمانی که این راحتی‌ها را فراهم می‌کند، یک مزیت محسوب می‌شوند. شما به چندین روش می‌توانید صندلی‌های دانش‌آموزان را طراحی کنید که در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم:
ردیفی و ستونی
چینش ردیفی و ستونی که از قدیم‌ترین و سنتی‌ترین روش‌ها است، برای زمانی‌که دبیران مشغول به تدریس هستند، بهترین نوع چینش محسوب میشود.
چینش ردیفی و ستونی کلاس‌های درس
فرم دایره‌ای شکل
این نوع چینش برای زمانی که کل کلاس باهم باید فعالیت‌هایی را انجام دهند یا به‌طورکلی مواقعی که خود دانش‌آموزان اداره کلاس را بر عهده می‌گیرند، کاربرد دارد. همچنین دبیران نیز می‌توانند از دور به کار دانش‌آموزان نظارت داشته باشند.
گروهی
هر تدریس درستی زمانی معنا پیدا می‌کند که دبیران از فهم کامل دانش‌آموزان اطمینان حاصل کنند. گروه‌بندی دانش‌آموزان برای انجام تمریناتی در کلاس یکی از بهترین راه‌ها برای کنترل این موضوع است. در نتیجه چینش گروهی در این مواقع بسیار پر کاربرد است.
فضاهای مورد نیاز برای طراحی مدرسه
فعالیت‌های آموزشی و تربیتی مدارس در فضای بسته، نیمه باز و باز طراحی می‌شوند که فضاهای زیر را در بر می‌گیرند:
فضاهای بسته
فضاهای بسته در هفت گروه طبقه‌بندی می‌شوند:
- فضاهای آموزشی
- فضاهای کمک آموزشی
- فضاهای فرهنگی، ورزشی
- فضاهای اداری
- فضاهای پشتیبانی و خدماتی
- فضاهای ارتباطی
- فضاهای زیرساخت
هر یک از فضاهای بالا خود شامل زیرمجموعه‌هایی هستند که در ادامه بررسی می‌کنیم.
فضاهای آموزشی
فضاهایی که در طول سال تحصیلی دبیران برای تدریس مطالب از آن‌ها استفاده می‌کنند را فضاهای آموزشی می‌گویند که شامل کلاس‌های نظری، تجربی و عمومی می‌شوند.
فضاهای کمک آموزشی
فضاهای کمک آموزشی در طراحی مدرسه به فضاهایی اتلاق میشود که جهت تفهیم مطالبی که تدریس شده به صورت عملی و تجربی به کار می‌روند. این فضاها شامل آزمایشگاه، کارگاه کار و فناوری، کارگاه هنر، بازی و سرگرمی، گارگاه سمعی‌بصری، کارگاه رایانه و دفتر انجمن‌های علمی میشود.
فضاهای کمک آموزشی مکمل فضاهای آموزشی هستند
فضاهای فرهنگی و ورزشی
در این فضاها فعالیت‌های مکمل برنامه‌های آموزشی جهت تقویت نیازهای جسمی، روحی و روانی دانش‌آموزان انجام میشود که فضاهایی مانند نمازخانهً، کتابخانه، سالن ورزشی، سالن چندمنظوره، دفتر بسیج دانش‌آموزی، اتاق مشاور و بهداشت را دربر می‌گیرد.
فضاهای اداری
در فضاهای اداری برنامه‌ریزی، کنترل، مدیریت، نگهداری اسناد و ارتباط همکاران با یکدیگر، با دانش‌آموزان و اولیای آن‌ها صورت می‌گیرد که شامل فضاهایی مانند اتاق مدیر، معاون، امور دفتری، چاپ و تکثیر، بایگانی، مدیر دروس، اتاق معلمان، اتاق ملاقات والدین، اتاق جلسات انجمن اولیا و مربیان و…. میشود.
فضاهای پشتیبانی و خدماتی
به فضاهایی گفته میشود که برای ارائه خدمات به دانش‌آموزان طراحی می‌شوند و فضاهای مانند سرویسهای بهداشتی، آبدارخانه، بوفه، سرایداری و … را دربر می‌گیرند.
فضاهای ارتباطی
فضاهای ارتباطی جهت ارتباط و دسترسی آسان دانش‌آموزان به فضاهای مختلف طبقات به یکدیگر طراحی می‌شوند که شامل فضاهای تقسیم و ورودی، راهرو، راه‌پله، آسانسور و خرپشته می‌شوند.
فضاهای زیرساخت
به فضاهایی که برای احداث دیوارهای خارجی و داخلی در کلیه طبقات به‌کار گرفته می‌شوند، فضاهای زیرساخت می‌گویند.
ضوابط طراحی مدرسه چیست؟
در طراحی مدرسه هر فضایی بسته به کاربری ویژگی‌های مخصوص به خودش را دارد. در ادامه ضوابط طراحی هر کدام از فضاهای مدرسه را جداگانه بررسی می‌کنیم.
کلاس‌های درس
برای طراحی کلاس‌های درس موارد زیر را در نظر بگیرید:
- ظرفیت هر کلاس برای کلیه پایه‌ها ۲۴ نفر که تا ۳۰ نفر هم استاندارد است.
- در طراحی کلاس‌ها به ازای هر نفر ۲ متر مربع فضا نیاز است، حال اگر کلاس‌های هنری و آزمایشگاهی باشد، به ازای هر دانش‌آموز ۵/۴ متر فضا نیاز است.
- ارتفاع کلاس‌ها برای مناطق معتدل و سردسیر ۳ متر و برای مناطق گرم و مرطوب ۲/۳ متر در نظر گرفته شود.
- کف‌پوش کلاس باید مقاوم و غیرقابل نفوذ باشد، همچنین بتوان آن را به راحتی تمیز کرد.
- پنجره‌های کلاس بهتر است در سمت چپ دانش‌آموزان طراحی شود و اندازه آن‌ها در حدود یک‌پنجم مساحت کلی کلاس باشد.
- کلاس‌ها باید از نور طبیعی استفاده کنند، در غیر این‌صورت میزان روشنایی باید بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ لوکس باشد. همچنین از نورهای خیره‌کننده و با تابش مسقیم به‌هیچ عنوان استفاده نکنید.
- درجه حرارات کلاس باید بین ۱۸ تا ۲۱ درجه سانتی‌گراد و رطوبت آن بین ۵۰ تا ۶۰ درصد باشد.
- سرانه فضاهای بسته در دوره ابتدایی برای کلاس‌های تجربی ۷۰/۱ متر مربع، کلاس‌های نظری ۷۵/۱ متر مربع و کلاس‌های تجربی ۸۵/۱ متر مربع در نظر گرفته میشود.
- سرانه فضاهای بسته در دوره متوسطه اول برای کلاس‌های عمومی ۸/۱ متر مربع و در دوره متوسطه دوم ۲ متر مربع در نظر گرفته میشود.
- فرم مناسب کلاس‌ها مربع‌مستطیل یا مربع است.
- فاصله ۲۰/۲ از اولین ردیف تا تخته الزامی است.
آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌ها
دانش‌آموزان بدون کارهای عملی هرگز درسی را یاد نمی‌گیرند، بنابراین وجود آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌ها هنگام طراحی مدرسه بسیار هائز اهمیت هستند. به‌طورکلی برای آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌ها ۵/۴ متر مربع به ازای هر نفر فضا نیاز است. همچنین اهمیت نور نیز در این‌جا بسیار مهم است، به‌طوری که اگر از نورهای طبیعی نمی‌توانید استفاده کنید، مطمئن شوید که نورهای مصنوعی روشنایی مورد نیاز را برآورده می‌کنند.
راه‌روها
میزان روشنایی نور راه‌روها باید بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ لوکس باشد.
پلکان
در هر پلکان از ۳ پله و نه کمتر باید استفاده شود. همچنین ارتفاع نرده‌ها از ۷۵ تا ۸۰ سانتی‌متر برای دوره ابتدایی و از ۹۰ سانتی‌متر برای پایه‌های بالاتر در نظر گرفته میشود.
طراحی خلاقانه پلکان در مدرسه
حیاط
نکات زیر را باید برای حیاط در طراحی مدرسه در نظر بگیرید:
- ایجاد محیطی متنوع که در آن دانش‌آموزان بتوانند تماس منظمی با طبیعت داشته باشند، به سلامت روحی و جسمی دانش‌آموزان کمک و محیطی محرک برای یادگیری و بازی آن‌ها فراهم کند.
- فضاهایی را طراحی کنید که انعطاف‌پذیر باشند. این انعطاف‌پذیری می‌تواند شامل بازگذاشتن فضاها به منظور استفاده در یادگیری یا انجام بازی‌ها و فعالیت‌ها در مدارس شود.
- تعبیه صندلی‌هایی که ابعاد آن‌ها مناسب با استفاده‌کنندگان طراحی شده باشد. این صندلی‌ها می‌تواند به منظور صحبت کردن دانش‌آموزان با یکدیگر یا با دبیران یا … استفاده شود. شما می‌توانید از نیمکت‌های بلند و صاف برای این‌کار استفاده کنید.
- روزهایی وجود دارند که دمای هوا بسیار بالا بوده و هوا گرم است. در این مواقع باید برای راحتی و آرامش دانش‌آموزان از سایه‌بان‌هایی استفاده شود. برای این‌کار شما می‌توانید از سایه‌های خود ساختمان‌ها یا کاشت درختانی که سایه‌هایی بزرگ و خنک را ایجا می‌کنند، بهره ببرید.
- آکوستیک اطراف ساختمان‌ها را باید در نظر بگیرید. همچنین این‌که آیا امکان برقراری کلاس‌ها در خارج ساختمان وجود دارد یا خیر؟ در مدارس ابتدایی می‌توانید در کنار هر کلاس درسی فضایی بیرونی طراحی کنید که بسیار کارآمد است. اما در مدارس راهنمایی به علت این‌که امکان دارد، حواس دانش‌آموزان از درس پرت شود، بهتر است این فضاها به‌دور از کلاس‌ها طراحی شوند.
- به ازای هر دانش‌آموز ۵ متر مربع فضا در حیاط باید در نظر گرفته شود.
- سطح زمین‌های ورزشی باید بدون پستی، بلندی و صاف باشد.
- برای انجام ورزش‌هایی مانند والیبال یا بسکتبال به‌صورتی که در مسیر رفتوآمد نباشد، باید تورهایی در نظر گرفته شود.
- بهتر است زمین‌های ورزشی که از توپ در آن‌ها استفاده میشود تا ارتفاع ۳ متر با دیوارهای بلند پوشانده شوند.
استفاده از حیاط مدرسه برای برگزاری کلاس
سرویسهای بهداشتی
نکاتی که برای سرویسهای بهداشتی در طراحی مدرسه باید رعایت کنید:
- به ازای هر ۶ کلاس در مدارس یک سرویس بهداشتی و یک سرویس برای معلولین در نظر گرفته میشود.
- چشمه‌های توالت باید به صورت قرینه باشند.
- ارتفاع سرویسهای بهداشتی مناسب با سن دانش‌آموزان بین ۶۰ تا ۷۵ سانتی متر است.
- میزان روشنایی نور باید بین ۵۰ تا ۱۵۰ لوکس باشد.
- سرویس بهداشتی در معرض بادهای غالب قرار نگیرد.
- امکان توسعه در سال‌های آینده را داشته باشد.
- فاصله مناسبی با دیگر فضاهای مدرسه داشته و در عین حال دسترسی به آن آسان باشد.
کتابخانه
ظرفیت کتابخانه ۲۴ نفر به‌طور همزمان است و ظرفیت کتاب‌ها برای کتابخانه به ازای هر دانش‌آموز حداقل ۱۵ جلد کتاب محاسبه میشود.
کتابخانه در مدرسه چگونه باید باشد؟
اهمیت نور مناسب در کتابخانه
نمازخانه
ظرفیت نمازخانه برای دوره اول ابتدایی ½ تعداد دانش‌آموزان کل مدرسه، برای دوره دوم ابتدایی ۳/۲ تعداد دانش‌آموزان، برای مدارس ترکیبی شامل دوره‌های اول و دوم ½ تعداد دانش‌آموزان و برای دوره اول و دوم متوسطه ۳/۲ تعداد دانش‌آموزان هر مدرسه تعیین میشود.
پلان نمازخانه حدالامکان باید به شکل مربع یا مربع‌مستطیل باشد و میزان روشنایی آن در حد ۲۰۰ لوکس در نظر گرفته شود.
سالن اجتماعات
ظرفیت هر سالن اجتماع بر اساس ½ تعداد کل دانش‌آموزان مدرسه محاسبه میشود. همچنین ظرفیت سالن‌های چندمنظوره به ترتیب ۷۲، ۱۰۸، ۱۴۴، ۱۸۰ و ۲۱۶ نفر در نظر گرفته میشود.
سالن‌های ورزشی
یک سالن ورزشی برای ۲۴ نفر به‌طور همزمان باید گنجایش داشته باشد.
فضاهای اداری
این‌گونه فضاها بر اساس استاندارد شاخص نسبت دانش‌آموز به کارکنان طراحی می‌شوند. به‌طوری که دوره ابتدایی ۱۸ نفر، دوره متوسطه اول ۱۷ نفر و دوره متوسطه دوم ۱۶ نفر که به ازای هر کارمند ۶ متر مربع فضا باید در نظر گرفته شود. همچنین برای فضاهای پرورشی در دوره ابتدایی ۹۰ نفر، دوره متوسطه اول ۹۶ نفر و دوره متوسه دوم ۹۶ نفر باید فضا طراحی میشود.
جانمایی فضاها در طراحی مدرسه چگونه است؟
نکاتی که برای جانمایی فضاها در طراحی مدرسه باید در نظر بگیرید:
- در طبقات اول و دوم فضاهای اداری باید طراحی شوند.
- نحوه قرارگیری کلاس‌ها هم می‌تواند بر اساس سن دانش‌آموزان در طبقات مختلف انجام شود.
- آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌ها معمولاً به‌خاطر داشتن وسایل و ابزارهای بزرگ و سنگین در طبقات پایین قرار می‌گیرند.
- کتابخانه باید در طبقه‌ای که کمترین سروصدا را دارد قرار بگیرد، همچنین دسترسی به نور آن بسیار مهم است.
- فضایی مانند نمازخانه باید در طبقات پایین یا همکف رو به قبله طراحی شود.
- سرویسهای بهداشتی باید در فضاهای باز مانند حیاط طراحی شوند.
ممنوعیت‌های طراحی مدرسه
در فضاهای آموزشی مانند مدرسه از طراحی موارد زیر خودداری کنید:
- طراحی آسانسور
- طراحی حوض یا حوضچه
- استفاده از بخاری برای گرمایش
مسیرهای دسترسی به مدرسه
معمولاً مدارس در هنگام صبح و ظهر به علت رفت‌آمدها بار ترافیکی بیشتری را متحمل می‌شوند در نتیجه برای کارکنان مدرسه تعبیه پارکینگ و دسترسی آسان به آن بسیار مهم است. مسیرهای رفتوآمد دانش‌آموزان باید مشخص، روشن، بدون موانع و دارای علائم باشد، همچنین عبور وسیله‌های نقلیه، سرویس‌ها، آمبولانس، کامیون‌های باری برای حمل وسایل مدرسه و ماشین‌های آتش‌نشانی را باید در نظر بگیرید.
در آخر
زمانی که حرف از یادگیری مطالب به میان می‌آید، یک کلاس با نیمکت‌های پشت سرهم در ذهن ما تداعی میشود. اما واقعیت این است که بچه‌های امروزی برای یادگیری مطالب به چیزی فراتر از یک کلاس نیاز دارند. همچنین تغییر روش‌های تدریس ثابت کرده که توجه به مسائل روانشناختی دانش‌آموزان نیز به‌طور مستقیم در یادگیری آن‌ها تآثیرگذار است. بنابراین هنگام طراحی مدرسه باید فاکتورهای بسیاری را در نظر گرفت که مطابق نیازهای امروز دانش‌آموزان باشد.
