کلینیک‌های درمانی یکی از استرس زاترین مکان‌های ممکن به حساب می‌آیند. طبیعی است که هر کسی با هر سنی هنگام ورود به کلینیک کمی احساس نگرانی و اضطراب داشته باشد. با در نظر گرفتن این مورد، طراحی کلینیک باید به‌صورتی باشد که خیال بیمار و به‌طور کلی مراجعه‌کنندگان را تا حد زیادی راحت کند و به آنها آرامش بدهد.
به‌طور کلی در طراحی داخلی کلینیک استانداردها و اصول مشخصی وجود دارند که در صورت رعایت شدن، بهترین و کاربردی‌ترین کلینیک ممکن را به وجود می‌آورند.
کلینیک‌ها دارای بخش‌های مختلفی هستند که طراحی هر یک از این بخش‌ها نیازمند به‌کارگیری نکات خاصی است. با ما همراه باشید که همه چیز را درباره طراحی بخش‌های مختلف کلینیک و اصول طراحی آن بدانید.
مهم‌ترین عوامل در طراحی کلینیک جذاب و کاربردی
همان‌طور که قبلاً گفتیم، محیط کلینیک به خودی خود باعث استرس میشود؛ طراحی کلینیک باید قابلیت از بین بردن بخش زیادی از این استرس را داشته باشد.
زمانی که مراجعه‌کننده برای اولین بار پا به درون کلینیک می‌گذارد، اولین برداشت و ذهنیت او از آن‌جا شکل می‌گیرد و خوشبختانه این شما هستید که با طراحی مناسب تصمیم می‌گیرید چه ذهنیتی برای او به وجود بیاورید. برای اینکه افراد تجربه خوبی از حضور در کلینیک داشته باشند، باید نکات طراحی زیر را در نظر بگیرید.
پذیرش دوستانه و گرم
پس از ورود به کلینیک، اولین محلی که به چشم می‌خورد، میز پذیرش است. همچنین قسمت پذیرش اولین جایی است که تجربه مشتری نسبت به کلینیک را شکل می‌دهد. با در نظر گرفتن این دو مورد نتیجه می‌گیریم که طراحی قسمت پذیرش یکی از مهم‌ترین بخش‌های طراحی کلینیک است.
قسمت پذیرش باید حس گرما و صمیمیت را به افراد انتقال داده و در اولین برخورد استرس آنها را کاهش دهد؛ رفتار پرسنل پذیرش نیز تا حد زیادی در این مورد تاثیرگذار است. قسمت پذیرش شامل میز بزرگی میشود که تمام امکانات لازم برای پذیرش بیماران را دارد.
طراحی داخلی آرامش‌بخش
تصمیمات شما برای طراحی داخلی کلینیک، تجربه بیمار از مراجعه به آن‌جا را شکل می‌دهد. طراحی باید به‌گونه‌ای باشد که بین احساسات مختلف بیمار تعادل ایجاد کند. مراجعه‌کنندگان باید تا زمانی که در کلینیک حضور دارند احساس آسودگی خاطر، آرامش، راحتی، شادی و گرما کنند و از پاکیزگی محیط لذت ببرند.
همه احساسات گفته شده را با طراحی مناسب می‌توان به افراد انتقال داد. تنها کاری که باید کرد این است که به تک تک عناصر مهم در طراحی محیط کلینیک به اندازه کافی توجه داشت. برای مثال انتخاب رنگ‌ها، مبلمان، صندلی‌ها، وسایل روشنایی، تزئینات و سایر امکانات کلینیک در ایجاد تجربه خوب بسیار تاثیرگذارند. در ادامه هر یک از این عناصر را با جزئیات بیشتر بررسی خواهیم کرد.
نورپردازی و روشنایی
یکی از مهم‌ترین عناصر در طراحی کلینیک، نور و روشنایی است. وجود نور برای معاینه بیماران و همچنین انجام عملیت درمانی بسیار اهمیت دارد.
روشنایی کلینیک را می‌توان با نور طبیعی یا مصنوعی تامین کرد. بهتر است تا جای ممکن برای نورپردازی کلینیک از نور طبیعی استفاده کنید. با قرار دادن پنجره‌های بزرگ در اتاق انتظار، اتاق معاینه و برخی از اتاق‌های درمانی نورپردازی مناسبی برای پزشکان، بیماران و کارکنان ایجاد خواهد شد.
علاوه بر نور طبیعی، لازم است نور مصنوعی نیز به‌عنوان مکمل روشنایی در کلینیک استفاده شود. منابع نور مصنوعی علاوه بر اینکه کاربردی هستند، جنبه زیبایی نیز دارند.
برای اتاق‌های درمانی که نیاز به نور زیاد دارند، باید از مهتابی‌ها و چراغ‌های پرنور در بالا یا اطراف تجهیزات پزشکی استفاده کرد. در اتاق انتظار استفاده از وسایل روشنایی تزئینی مانند دیوارکوب‌ها و نور مخفی باعث دو چندان شدن جلوه فضا میشود.
طراحی سقف
در طراحی سقف، دست طراح تا حد زیادی باز است؛ زیرا امروزه می‌توان سقف را به شکل‌های خاصی طراحی کرد. از آن‌جا که معمولاً بیماران ساعت‌های طولانی را در کلینیک‌ها منتظر می‌مانند، طراحی سقف نباید خسته‌کننده باشد.
سقف کلینیک را با استفاده از مصالح مناسب به قسمت‌های مختلف تقسیم کنید. سقف‌های کاذب گزینه‌های متنوعی را برای طراحی، پیش روی صاحبان کلینیک‌ها قرار می‌دهد. برای مثال برای جذابیت بیشتر، در سقف اختلاف ارتفاع ایجاد کنید یا اینکه اشکال هندسی به وجود آورید.
همچنین قرار دادن هالوژن، نور مخفی و حتی پوسترهایی با طرح‌های آرامش‌بخش در سقف به جذابیت آن می‌افزاید.
طراحی کف کلینیک
مصالح و متریالی که برای ساخت کف کلینیک انتخاب می‌کنید، در آینده کلینیک بسیار تاثیرگذار است. کلینیک‌ها از جمله مکان‌های بسیار پر رفت و آمد به حساب می‌آیند، بنابراین برای طراحی کف باید حتماً از مقاوم‌ترین مواد استفاده کنید. به این ترتیب خاطرجمع هستید که با گذشت زمان کف کلینیک از بین نمی‌رود و تا سال‌های سال زیبایی و استحکام خود را حفظ می‌کند.
مورد مهم دیگری که در طراحی کف باید در نظر گرفته شود، قابلیت شستشوی آن است. احتمال آلوده شدن کف اتاق‌های درمانی بسیار بالا است؛ بنابراین برای حفظ بهداشت و سلامت بیماران و کارکنان کف اتاق‌ها باید حتماً از هر نوع آلودگی پاک شوند.
برای ساخت کف از متریال مختلفی مانند سنگ، پارکت، کاشی، سرامیک و غیره می‌توان استفاده کرد. کاشی و سرامیک پرکاربردترین مصالح برای پوشش کف کلینیک هستند؛ زیرا علاوه بر مقاومت بالا، تنوع زیادی در طرح و رنگ نیز دارند.
طراحی دیوارها
دیوارهای کلینیک جزء اولین عناصری هستند که در ابتدای ورود به کلینیک به چشم می‌خورند؛ در نتیجه باید در انتخاب طرح و رنگ دیوارها دقت بسیاری به خرج داد. گزینه‌های متنوعی برای طراحی دیوار وجود دارد. از رنگ گرفته تا کاغذ دیواری و دیوارپوش همگی برای طراحی دیوارهای کلینیک انتخاب مناسبی هستند.
انتخاب متریال مناسب برای دیوارهای کلینیک بستگی به سلیقه، سبک طراحی کلینیک و بودجه شما دارد. رنگ، ساده‌ترین و به‌صرفه‌ترین متریالی است که برای طراحی دیوار به کار می‌رود. اگر ترجیح می‌دهید دیوارهای چشمگیرتری داشته باشد، باید سراغ گزینه‌های پیچیده‌تر مانند کاغذ دیواری و دیوارپوش بروید.
کاغذدیواری‌ها در رنگ‌ها، طرح‌ها و بافت‌های متنوع به زیبایی کلینیک کمک می‌کنند. علاوه بر کاغذ دیواری، دیوارپوش‌هایی از جنس‌ام دی اف، پی وی سی و غیره وجود دارند که بسیار خلاقانه و خاص هستند.
ایجاد تهویه مناسب
کلینیک محیطی است که بیماران زیادی در آن رفت و آمد می‌کنند؛ پس طبیعتاً در چنین محیطی که پر از انواع میکروب‌ها است، رعایت بهداشت حرف اول را بزند. بهترین و ساده‌ترین روش برای کاهش آلودگی فضای کلینیک ایجاد تهویه مناسب است.
کلینیک‌ها معمولاً هواکش‌های قوی و سیستم‌های تهویه کارآمد دارند که مخصوص محیط‌های درمانی طراحی شده‌اند. علاوه بر این سیستم‌ها، وجود پنجره به تعداد کافی باعث ایجاد سیستم تهویه طبیعی در کلینیک نیز خواهد شد.
رنگ‌های مناسب برای کلینیک
علم ثابت کرده است که رنگ‌ها روی ذهن انسان تاثیر می‌گذارند؛ بنابراین با استفاده از روانشناسی رنگ‌ها می‌توان کیفیت طراحی محیط کلینیک را تا حد بسیار زیادی افزایش داد.
در طراحی کلینیک باید از رنگ‌های نسبتاً روشن و شاد استفاده کرد. با این کار نه تنها به فضا روح می‌بخشید، بلکه کاری می‌کنید که فضا برای بیماران خسته‌کننده نباشد. رنگ‌های تیره روحیه بیماران را ضعیف می‌کند و روی آنها تاثیر منفی می‌گذارد.
فرقی ندارد از چه متریالی (رنگ، کاغذدیواری، دیوارپوش یا غیره) برای طراحی محیط داخلی کلینیک استفاده می‌کنید، مهم این است رنگ متریال استفاده شده هماهنگ با سایر بخش‌های کلینیک باشد و انسجام در سرتاسر کلینیک رعایت شود. بهتر است نهایتاً ۳ رنگ را انتخاب کنید و با استفاده از ترکیب‌بندی مناسب و سایه‌های این رنگ‌ها، در قسمت‌های مختلف کلینیک تنوع ایجاد کنید.
رنگ‌های سفید، آبی و سبز از جمله رنگ‌های آرامش‌بخش به حساب می‌آیند، حتماً تا به حال این رنگ‌ها در محیط‌های درمانی به چشمتان خورده است؛ با این حال محدودیتی برای استفاده از رنگ دلخواهتان وجود ندارد، فقط نکات گفته شده را حین انتخاب رنگ به خاطر بسپارید.
انتخاب مبلمان، میز و صندلی‌ها
همان‌طور که اشاره کردیم، کلینک‌ها مکان‌های پررفت و آمدی هستند. افراد زیادی در سالن انتظار وقت خود را سپری می‌کنند؛ بنابراین باید با استفاده از امکانات مناسب راحتی آنها را تامین کرد. مبلمان و صندلی‌هایی که برای اتاق انتظار انتخاب می‌شوند باید علاوه بر راحت بودن، کاربردی و مقاوم نیز باشند.
اینکه چه تعداد صندلی یا مبل برای کلینیک مناسب است، بستگی به ابعاد آن و میانگین تعداد مراجعه‌کنندگان دارد. اغلب کلینیک‌ها از صندلی‌های استیل در سالن انتظار استفاده می‌کنند؛ زیرا این صندلی‌ها علاوه بر مقاومت بالا، راحت نیز تمیز می‌شوند.
با اینکه صندلی‌های استیل بسیار کاربردی و به‌صرفه هستند، اما برای همه کلینیک‌ها مناسب نیستند. در کلینیک‌های شیک‌تر بهتر است از مبل‌ها یا صندلی‌های زیباتری استفاده شود که با محیط هماهنگی بیشتری داشته باشند.
وسایل سرگرمی و وقت گذرانی
دقیقه‌ها و ساعت‌های طولانی انتظار برای بسیاری از افراد خسته‌کننده است؛ بنابراین کلینیک‌ها برای اینکه خستگی مراجعه کنندگان را به حداقل برسانند، باید در دکوراسون داخلی آن‌جا وسایلی را برای سرگرم کردن بیماران در نظر بگیریند.
نصب پوسترهای پزشکی روی دیوارها درباره خدمات کلینیک، تجهیزات و راهکارهای درمانی یکی از روش‌های مناسب برای سرگرم کردن بیماران است. علاوه بر این وجود بروشورهای پزشکی روی میزها باعث سریع‌تر شدن گذر زمان میشود. پوسترها و بروشورها جدا از اینکه سرگرم‌کننده هستند، اطلاعات بیمار را نیز افزایش می‌دهند.
وسایل تزئینی و دکوراسیون داخلی کلینیک
دکوراسیون داخلی و طراحی کلینیک نباید شلوغ باشد؛ زیرا محیط‌های شلوغ نه تنها استرس را کاهش نمی‌دهند، بلکه به استرس افراد می‌افزایند. به همین دلیل بهتر است در انتخاب عناصر دکوری هوشمندانه عمل کنید.
یکی از بهترین گزینه‌ها برای تزئین محیط کلینیک، گل و گیاه است. چه چیزی بهتر از گل و گیاهان می‌تواند روحیه افراد را شاداب کند و حس تازگی را در فرد به وجود بیاورد؟ گیاهان طبیعی علاوه بر زیبایی، هوای محیط را نیز تهویه می‌کند.
همچنین آثار هنری مانند تابلو یا مجسمه فضای کلینیک را از سادگی در می‌آورند؛ اما به شرطی که در مکان مناسب و به‌اندازه کافی استفاده شوند. برای مثال وجود یک تابلوی بزرگ روی دیواری ساده در اتاق انتظار یا استفاده از مجسمه‌ای تزئینی روی میز وسط سالن کفایت می‌کند.
تابلوهای راهنما برای مسیریابی
برخی از کلینیک‌ها آن قدر بزرگ هستند که افراد به راحتی در آنها گم میشود. برای جلوگیری از سردرگمی مراجعه‌کنندگان باید از تابلوهای راهنما استفاده کرد. به‌طور کلی در ۳ محل باید از تابلو استفاده کنید.
اول از همه، خارج از کلینیک باید تابلویی با دید مناسب نصب کرد که افراد خارج از ساختمان راحت کلینیک را پیدا کنند. در مرحله بعد اگر کلینیک ساختمان مجزایی ندارد و تنها یکی از واحدهای ساختمانی بزرگ‌تر را تشکیل می‌دهد، باید حتماً تابلویی در کنار درب ورودی اصلی کلینیک نصب شود که بیماران به محض مشاهده آن‌جا را تشخیص بدهند.
در ساختمان‌های پزشکی معمولاً تابلوی بزرگی در لابی وجود دارد که اطلاعات مربوط به واحدها را به نمایش می‌گذارد. داخل کلینیک، مخصوصاً کلینیک‌های بزرگ نیز وجود تابلوی راهنما ضروری است. در کنار در ورودی هر بخش از کلینیک باید تابلویی برای معرفی آن قسمت نصب شود.
کلینیک‌ها شامل چه بخش‌هایی هستند؟
کلینیک‌ها، مراکز درمانی بزرگ یا کوچکی هستند که خدمات مختلفی را ارائه می‌دهند. خدمات کلینیک باید در قسمت‌های جداگانه‌ای به بیماران ارائه شوند؛ بنابراین کلینیک‌ها شامل بخش‌های متفاوتی می‌شوند. هر قسمت از کلینیک ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارد و باید طبق استاندارهای خاصی طراحی شود. در ادامه درباره هر یک از بخش‌های کلینیک توضیح می‌دهیم.
اتاق انتظار؛ عمومی‌ترین فضای کلینیک
اولین و معمولاً بزرگ‌ترین قسمت هر کلینیک، سالن انتظار آن است. اتاق انتظار همان‌طور که از اسمش پیداست، محلی است که بیماران قبل از مراجعه به پزشک و استفاده از خدمات درمانی باید در آن منتظر بمانند که نوبتشان شود.
سالن انتظار شامل بخش پذیرش میشود که قبلاً توضیحات لازم را درباره آن دادیم. وسایلی که معمولاً در اتاق‌های انتظار به چشم می‌خورند عبارتند از میز، مبلمان یا صندلی، وسایل تزئینی، دستگاه آب سردکن و غیره.
طراحی سالن انتظار باید طوری باشد که بیمار در آن احساس راحتی کند و خسته نشود. استفاده از رنگ‌های مناسب برای دیوارها و مبلمان تاثیر بسیاری در میزان جذابیت سالن انتظار دارد.
اتاق معاینه یا اتاق پزشک
یکی از اصلی‌ترین بخش‌های هر کلینیک، اتاق یا اتاق‌های معاینه است. اتاق معاینه یا اتاق پزشک محلی خصوصی است که فقط پزشک و بیمار در آن حضور پیدا می‌کنند که بیمار بتواند در کمال آرامش مشکل خود را با پزشک در میان بگذارد.
طراحی اتاق پزشک تا حد زیادی بستگی به تخصص او دارد؛ زیرا گاهی لازم است برای معاینه دقیق‌تر از تجهیزات خاصی استفاده کرد. برای مثال چشم‌پزشکان نیاز به وسایل لازم برای معاینه چشم و متخصصان داخلی یا ارتوپد معمولاً برای معاینه بهتر بیمار نیاز به تخت دارند. به این ترتیب اتاق پزشک باید فضای کافی برای قرار گرفتن این وسایل را داشته باشد.
سایر وسایل مورد نیاز در طراحی اتاق پزشک عبارتند از میز و حداقل دو عدد صندلی برای نشستن بیمار و پزشک. بهتر است در طراحی اتاق معاینه از رنگ‌های تیره و گرفته استفاده نشود که روحیه بیمار حفظ شود.
اتاق‌های درمانی برای ارائه انواع خدمات
بسته به خدماتی که در کلینیک ارائه میشود، اتاق‌های درمانی متفاوتی در هر کلینیک وجود دارد. هر یک از این اتاق‌ها برای هدف خاصی طراحی می‌شوند. هنگام طراحی کلینیک باید بررسی کنید و ببینید چه خدماتی قرار است در کلینیک ارائه شود و برای ارائه این خدمات چه تعداد اتاق با چه ابعادی لازم است.
برای مثال کلینیک‌های پوست و مو شامل اتاق‌های لیرز، کاشت مو، خدمات پوستی و اتاق جراحی‌های سرپایی میشود. به همین ترتیب هر تخصص دارای یک سری درمان‌های متفاوت است.
مهم‌ترین نکته در طراحی اتاق‌های درمانی، وجود فضای کافی برای قرار دادن تجهیزات پزشکی است؛ به دلیل اینکه این تجهیزات معمولاً جای زیادی می‌گیرند. نکته بعدی ایجاد هواکش و تهویه مناسب در اتاق‌های درمانی است که از پخش شدن آلودگی‌های احتمالی جلوگیری شود.
آخر از همه، در برخی از عملیات درمانی یا جراحی‌ها، دارو و وسایل پزشکی یک‌بار مصرف نیاز است. وجود کمد یا قفسه در اتاق‌های درمانی یا جراحی برای قرار دادن این وسایل راهکار مناسبی است. علاوه بر این، قسمتی را باید برای دورریزهای عفونی و وسایل مصرف شده در نظر گرفت.
نور و رنگ دو عنصر مهم در بخش‌های درمانی به حساب می‌آیند. با استفاده از وسایل روشنایی مناسب و رنگ‌های آرامش‌دهنده روشن، طراحی اتاق‌های درمانی به بهترین شکل ممکن پیش خواهد رفت.
اتاق‌های عکسبرداری یا آزمایش
در بسیاری از کلینیک‌های مجهز، بخش‌هایی برای نمونه‌برداری و عکسبرداری وجود دارد. هر کدام از این دو بخش دارای تجهیزات و امکانات متفاوتی هستند.
قسمت آزمایش شامل تخت پزشکی راحت میشود که بیمار را برای انجام آزمایشات در راحت‌ترین حالت ممکن قرار می‌دهد. همچنین در اتاق آزمایش باید قسمتی برای قرار دادن نمونه‌های گرفته شده از بیماران طراحی کرد.
در انتخاب اتاق عکسبرداری باید دقت کرد؛ به‌دلیل اینکه تجهیزات عکسبرداری پزشکی معمولاً بسیار بزرگ و جاگیر هستند. تجهیزاتی که در این اتاق‌ها قرار می‌گیرند بستگی به نوع عکسبرداری یا رادیوگرافی دارد.
انبار داروها و لوازم پزشکی
هر کلینیکی برای نگهداری داروها و لوازم پزشکی برای درمان بیماران نیاز به انبار نگهداری دارو دارد؛ پس در طراحی کلینیک حتماً باید فضایی را به این کار اختصاص داد.
انبار دارو به دو دلیل یکی از حساس‌ترین قسمت‌های هر کلینیک است. اولاً داروها و لوازم پزشکی بسیار حساس هستند و نگهداری آنها نیاز به شرایط خاصی دارد. برای مثال اتاق دارو باید از نظر رطوبت و دما از استانداردهای خاصی پیروی کند. علاوه بر این برخی از داروها در دماهای پایین باید نگهداری شوند، پس وجود یخچال دارویی در انبار ضروری است.
دوما به دلیل اینکه برخی از داروها قوی و خطرناک هستند، دست افراد غیرمتخصص به هیچ عنوان نباید به آنها برسد؛ بنابراین باید فقط افراد محدودی از جمله پزشکان به انبار دارو و کمد داروهای خطرناک دسترسی داشته باشند. بهتر است با نصب تابلوی «ورود افراد غیرمتفرقه ممنوع» از ورود افراد دیگر به انبار دارو جلوگیری کرد.
بخش بایگانی و اداری برای نگهداری وپرونده‌ها
همه کلینیک‌ها برای نگهداری پرونده بیماران و طی کردن مراحل اداری نیاز به بخش مجزایی دارند. در گذشته پرونده بیماران حالت فیزیکی داشتند و به شکل کاغذی بودند.
امروزه برخلاف گذشته پرونده‌ها به شکل دیجیتال درآمده‌اند و اطلاعات بیماران در کامپیوترها ذخیره می‌شوند. در نتیجه بخش اداری شامل تعدادی کامپیوتر و پرسنل اداری میشود که روزانه اطلاعات پزشکی بیماران را ثبت می‌کنند.
سرایداری و آبدارخانه؛ آشپزخانه جمع و جور
یکی از بخش‌هایی که کمتر کسی به آن توجه می‌کند، اما وجودش در کلینیک ضرورت دارد، قسمت آبدارخانه و سرایداری است. آبدارخانه باید مهم‌ترین امکانات یک آشپزخانه را داشته باشد، اما در ابعادی کوچک‌تر.
پزشکان و کارکنان کلینیک در طول ساعت‌های کاری طولانی برای اینکه انرژی لازم برای خدمت‌رسانی به مردم را داشته باشند نیاز به غذا و نوشیدنی دارند، پس در طراحی کلینیک باید اتاقی را به این منظور در نظر گرفت.
سخن آخر
طراحی کلینیک فرآیندی تخصصی دارد که از عهده هر کسی بر نمی‌آید. برای اجرای طراحی مناسب در کلینیک‌ها باید دانش و تجربه کافی در این زمینه داشت. هر کلینیک با توجه به خدماتی که ارائه می‌دهد، دارای بخش‌های مختلفی است و هر یک از این بخش‌ها داراری استانداردها و ویژگی‌های خاصی برای طراحی هستند. با مطالعه موارد بالا با مهم‌ترین عناصر در طراحی کلینیک آشنا خواهید شد.
